به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در برنامه این هفته تلویزیون اینترنتی «پاسخ» وابسته به مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه به بررسی آثار تربیتی پیاده روی سفر اربعین پرداخت و گفت: در وهله اول باید به این مسئله توجه کنیم که خود اربعین رویدادی است که از نزدیک به همان ایام شهادت امام حسین علیه السلام بنیان گذاشته شده و چیزی نیست که ما آن را ایجاد کرده باشیم. در روایت منقول از امام حسن عسکری علیه السلام که در آن پنج علامت مؤمن برشمرده شده، پیاده روی اربعین به عنوان یکی از این پنج علامت آمده است.
وی ادامه داد: امام حسن عسکری(ع) در این روایت می فرمایند: عَلاماتُ المؤمنِ خَمسٌ: صَلَواتُ إحدی و خَمسینَ، و زیارةُ الأربعینَ، و التَّخَتُّم بِالیَمینِ، و تَعفیرُ الجَبینِ، وَ الجَهْرُ بِبسم اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ. یکی از این علامت ها حضور در زیارت اربعین است. پس برنامه پیاده روی اربعین برخاسته از حضور افرادی همچون جابر بن عبدالله انصاری است و در ادامه بزرگان و علمای مشهوری هم این راه را ادامه داده اند.
گام های طلایی در پیاده روی اربعین
استاد گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به برخی آثار معنوی پیاده روی اربعین اظهار کرد: در روایات برای هر گام برداشتن در پیاده روی اربعین ثواب هایی برشمرده شده است. بنا بر قول معصوم با هر قدمی در این پیاده روی یک ثواب برای فرد نوشته می شود و گناهی از گناهان او آمرزیده خواهد شد.
وی افزود: پیاده روی اربعین از منظر تربیتی، نوعی میتینگ یا همایش معنوی است. چرا که افراد حاضر در آن که از نقاط مختلف دنیا می آیند با انگیزه معنوی و جهت اقتدا به یک الگوی انسان صالح و مقتدای حق طلبان و عدالت پیشگان جهان این حضور را به عمل می آورند. این روحیه حق طلبی هم در وجود تمام افراد بشر وجود داشته و در فطرت نوع بشر هست.
پشت سر گذاشتن مشکلات روزمره زندگی و آغاز سفری عاشقانه
حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی ضمن پرداختن به ابعادی دیگر از آثار تربیتی پیاده روی اربعین خاطرنشان کرد: امام حسین علیه السلام امام سوم ما شیعیان بوده و از جنبه دینی و مذهبی برای ما کسی است که به او اقتدا کرده و محبت به او ما از شهر و دیارمان جدا نموده تا به رغم همه مشکلات روزمره ای که داریم اما به سمت او بیاییم و به وی ابراز ارادت نماییم. این امر نه فقط شامل شیعیان، بلکه شامل تمامی محبان اهل بیت عصمت و طهارت می باشد و افراد از سایر ادیان و مذاهب در این گردهمایی عظیم حضور پیدا می کنند.
وی گفت: یکی دیگر از ابعاد تربیتی پیاده روی اربعین بُعد شیعی و اهل بیتی آن است و بالاترین جمعیت مذهبی، معنوی، دینی و شیعی می باشد که در سطح جهانی در حال برگزاری است. این نقطه اوجی است برای ما شیعیان که در طول سال های اخیر جمعیتی بالغ بر بیست میلیون نفر از نقاط مختلف دنیا در این مراسم بزرگ شرکت کرده و علی رغم مشکلات زیادی که در مسیر باید با آن مواجهه داشته باشند، اما با عشق و محبت بسیار این سختی ها را به جان می خرند تا به زیارت مقتدایشان بروند.
پویایی جامعه شیعه
عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه اربعین حسینی یک اعلام حضور برای مذهب شیعه است، یادآور شد: بنا بر آماری که وجود دارد مذهب شیعه در جهان اسلام یک اقلیت محسوب می شود و گردهمایی اربعین می تواند پویایی و حضور فعال این مذهب را به جهانیان نشان دهد. دومین اثر مثبت پیاده روی اربعین در این میان ایجاد وفاق بین مذاهب است و اینکه اختلافات و جدایی های بین مذاهب مختلف اسلامی را به الفت در قلوب مسلمانان تبدیل کند. آن عقده ها و کدورت هایی که در دوران هشت سال جنگ تحمیلی به وجود آمد در حال حاضر با محوریت امام حسین(ع) و عشق و محبت ایشان تبدیل به وحدت و برادری بین مردم ایران و عراق شده است. این هم یکی از نمودهای این وفاق است که بوسیله اربعین حسینی ایجاد شده است.
وی تصریح کرد: جهت مثبت دیگری که پیاده روی اربعین برای ما شیعیان دارد، تمرین برای ایجاد آمادگی برای ظهور امام مهدی(عج) است. مردم در این ایام پیرامون امامشان جمع می شوند و این یک تمرین برای جمع شدن زیر پرچم سبز منجی عالم بشریت است.
رسیدن به شهود با حضور میدانی در پیاده روی اربعین
استاد گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تأکید بر متعدد بودن آثار و برکات معنوی و تربیتی پیاده روی اربعین بیان داشت: خداوند در آیه هشتاد و سه سوره مائده می فرماید: «وَ إِذَا سَمِعُواْ مَا أُنزِلَ إِلَی الرَّسُولِ تَرَی أَعْیُنَهُمْ تَفِیضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُواْ مِنَ الْحَقِّ یَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاکْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ. و چون آیاتی را که به رسول فرستاده شده استماع کنند می‌بینی اشک از دیده آنها جاری می‌شود؛ زیرا حقانیت آن را شناخته‌اند. گویند: بارالها، ما ایمان آوردیم، پس نام ما را در زمره گواهان صدق (او) بنویس». مردم ما هم در پیاده روی اربعین از برکات و آثار تربیتی مختلفی بهره مند می شوند و در این مسیر به تمرین صبر و استقامت و مشاهده میدانی این معنویت و محبت به امام خود می پردازند. این شهود دیگر هیچ گونه ریایی در آن نبوده و به طور ویژه در تحول معنوی و یا رشد معنوی جوانان و نوجوانان ما تأثیر خارق العاده ای را به دنبال دارد. قرار گرفتن در جمع عاشقان امام حسین(ع) آن هم به صورت عینی و شهودی قطعاً می تواند تأثیر تربیتی عمیقی را روی افراد داشته باشد.
پیاده روی اربعین، فرصتی برای تفکر، محاسبه نفس و مراقبه
وی با تأکید بر اثرات تربیتی سفرهای دسته جمعی و گروهی گفت: قطعاً از آنجایی که سفر احتمال خطرات و سختی هایی را دارد، توصیه همه کارشناسان بر مسافرت به صورت گروهی است؛ اما در عین حال می بایست در سفری معنوی همچون پیاده روی اربعین خوب است که بخشی از زمان را به خلوت درونی و راز و نیاز با خداوند و تفکر و اندیشیدن روی اعمال خود بگذاریم. اگر همه ما بتوانیم کتاب نفس خود و اعمال گذشته مان را مرور کرده و نسبت به آن ها تأمل نماییم، یقیناً در روز قیامت می توانیم محاسبه آسانتری را پیش رو داشته باشیم. پیاده روی اربعین با توجه به ماهیت دینی و معنوی که دارد، به نظر می رسد فرصت خیلی خوبی برای این مراقبه ها و تأملات است.
تمرین صبر و تحمل در برابر سختی ها
حجت الاسلام والمسلمین آذربایجانی در ادامه افزود: این را هم باید دانست که هر سفری اگر شأن و آداب لازم در آن رعایت نشود، ممکن است آسیب هایی را هم به دنبال داشته باشد. در سفری همچون پیاده روی اربعین نیز اگر ما شرایط و آداب آن را خودمان یا سایر افراد حاضر رعایت نکنیم، ممکن است بهره معنوی کافی را برای ما به ارمغان نیاورد. همه ما باید با تحمل و صبر بالا نسبت به کاستی ها و مشکلات مسیر در این راه قدم بگذاریم تا آرامش خود و دیگران را از بین نبریم. قطعاً با یادآوری مصائب امام حسین(ع) و یاران ایشان و همچنین اینکه این سختی ها بدون اجر نمی ماند، می توانیم راحت تر آن ها را تحمل کنیم.
کدام تفکر از هفتاد ساعت عبادت برتر است؟
وی ضمن بیان اینکه سفر اربعین فرصتی برای زدودن رذیلت های اخلاقی و رفتارهای غلط است، ادامه داد: یکی از موضوعاتی که ما می توانیم در پیاده روی اربعین مد نظر قرار دهیم تشبه خود با یاران امام حسین(ع) است. کسی مانند سعید بن عبدالله حنفی وقتی که در ظهر عاشورا امام حسین علیه السلام نماز می خوانند، جلوی ایشان می ایستد و برای حفاظت از جان امام خود سیزده تیر می خورد؛ او بعد از نماز وقتی امام حسین علیه السلام به بالینش می آید، از ایشان می پرسد آیا من به عهد خود وفا کردم و امام حسین(ع) در پاسخ به او می فرماید: بله، تو در بهشت نزد من هستی. ما باید خود را در پیاده روی اربعین با شخصی همچون سعید بن عبدالله مقایسه کنیم و از خود بپرسیم که آیا من به جایگاهی رسیده ام که از امامم این گونه دفاع کنم؟ این تفکر می تواند مصداق بارز آن تفکری باشد که یک ساعت آن از هفت سال یا هفتاد سال عبادت برتر است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: نکته دیگری که لازم است به خودمان گوشزد کنیم این است که در پیاده روی اربعین و مواجهه با برادران عراقی توقعات خود را کم کرده و از آنان تشکر و قدردانی کنیم. آنان تمام تلاش خود را می کنند تا میزبانی خوب برای ما باشند و ما هم می بایست مهمانانی شایسته برای آن ها باشیم. حتی ممکن است به دلیل ازدحام بالای جمعیت شرایطی ایجاد شود که امکانات و فضاهای اقامتی پاسخ گوی تعداد زائرین و مشتاقان راهپیمایی اربعین نباشد؛ در این جا می بایست افراد یا سفر خود را به روزهای بعد موکول نمایند و یا در سخت ترین حالت از رفتن منصرف گردند. همین انصراف از رفتن هم یک گذشت است و به نحوی روحیه از فداکاری را در وجود عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) تقویت می نماید.
احساس تنهایی، یکی از مشکلات بشر امروزی است
وی در پایان با برشمردن یکی دیگر از آثار تربیتی سفر اربعین خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات بشر در عصر حاضر احساس تنهایی است. پیاده روی اربعین یکی از فرصت هایی است که نسل امروز ما و سایر نقاط جهان را می تواند از این تنهایی نجات دهد و امام حسین(ع) بهترین رفیق است. کسانی که در سفر اربعین شرکت داشته اند شیرینی این رفاقت را چشیده اند. در زیارت عاشورا نیز پیمان نامه رفاقت را می بینیم که به طور مثال سیصد بار سلام به امام حسین(ع) را در این زیارت نامه شاهد هستیم.
